محور دوم -

آسیب ‏ها: کمال‏ گرایى (غیر واقع‏ گرا) و سهل ‏انگارى . سلامت: سهل‏ گیرى

اشاره: در این محور، آسیب‏هاى تربیت دینى، در دو قطب کمال‏گرایى (غیر واقع‏گرا) و سهل ‏انگارى قرار دارند

در قطب اول: آسیب‏زایى تربیت دینى ناشى از آن است که آرمان‏هاى بسیار والاى دینى را از افراد تحت ‏تربیت طلب مى‏کنند، بدون آن که توان و طاقت واقعى آن‏ها را چون معیار حرکت‏ به سمت این آرمان‏ها در نظر بگیرند . از این رو، بار سنگین آرمان‏هاى مذکور، طاقت سوز خواهد بود .

در قطب دوم: سهل ‏انگارى با بى‏اعتنایى به آرمان‏هاى بلند، چهره ‏ى دیگرى از آسیب ‏زایى را آشکار مى‏سازد . سهل ‏انگارى، جدیت و تلاش را از عرصه‏ ى تربیت مى‏زداید و به این ترتیب، حرکت پیشرونده را به پرسه‏ زدن تبدیل مى‏کند، در حالى که پرسه‏ زدن، سازنده و شکل‏ دهنده نیست .

حالت‏ سلامت در این محور، سهل‏گیرى است . سهل‏ گیرى با کمال‏ گرایى (غیرواقع‏ گرا) از این جهت متفاوت است که در آن، کمال را براى فرد، در حد وسع وى مى‏جویند و از فراتر از آن اغماض مى‏کنند . تفاوت آن با سه ل‏انگارى نیز در این است که در سهل ‏گیرى، در هر حال، چشم به سوى آرمان‏ها دارند و حرکت پیشرونده را مى‏خواهند . پیامبر اکرم (ص) دین خود را "سهله ‏ى سمحه" نامیده و جایگاه خود را در نقطه‏ ى سهل‏ گیرى معین کرده است .

با به کارگیرى چارچوب این محور در زمینه ‏ى مهدویت، به ترتیب، از دو گونه ‏ى آسیب‏زایى، یعنى کمال‏گرایى (غیر واقع‏گرا) و سهل ‏انگارى، سخن خواهیم گفت . سپس، حالت ‏سلامت را تحت عنوان سهل‏گیرى مورد بحث قرار خواهیم داد .

در قطب نخست آسیب، ابتدا باید به این مساله پاسخ گوییم که کمال‏گرایى (غیر واقع‏گرا) چگونه در عرصه ‏ى تربیت مهدوى آشکار مى‏گردد . زمینه‏ ى این امر، آن است که مهدى (عج)، عهده ‏دار رسالتى سخت و سترگ است . تلاش گسترده در سطح جهان براى زدودن ظلم و بى‏عدالتى و نشاندن حق و عدالت ‏بر اریکه‏ ى قدرت، کارى به غایت دشوار است; زیرا مستلزم بازستاندن قدرت از دست مدعیان دروغین و جسور آن خواهد بود . از این رو، امام مهدى (عج) با مقاومت‏هاى بسیارى روبه ‏رو خواهد شد و ناگزیر، جنگى جانکاه در پیش خواهد داشت . این نکته در روایات فراوانى مورد نظر قرار گرفته است . در زیر، به نمونه‏ هایى اشاره مى‏کنیم:

مفضل بن عمر گوید: «به امام صادق علیه السلام عرض کردم: نشانه ‏ى قائم چیست؟ فرمود: آن‏گاه روزگار گردش کند و گویند: او مرده یا هلاک شده؟ در کدامین سرزمین مى‏گردد (به‏ سر مى‏برد) ؟ عرض کردم: فدایت‏ شوم، سپس چه خواهد شد؟ فرمود: ظهور نمى‏کند مگر با شمشیر» . ⁽¹⁾

هم‏چنین، ابوبصیر گوید: شنیدم امام باقر علیه السلام مى‏فرمود: «. . . شمشیر بر گردن خویش حمایل مى‏سازد، هشت ماه به شدت مبارزه مى‏کند تا این‏که خدا راضى شود . . .» . ⁽²⁾

در پیش بودن این مسؤولیت سنگین و خطیر براى مهدى (عج)، کار را براى پیروان وى نیز دشوار خواهد ساخت . خداوند چنین مقدر نکرده است که آن حضرت، این رسالت را به تنهایى و تنها با مدد غیبى به انجام برساند، بلکه نظر بر آن بوده است که بشر در گیرودار این رخداد عظیم، خود نیز تحول یابد و در تعیین سرنوشت تاریخى خویش، نقش‏ آفرینى کند . به هر روى، کسانى خواهند توانست‏ خود را براى این یاورى آماده کنند که ظرفیتى عظیم در خویش سراغ گیرند .

 به همین دلیل، صفات برجسته‏اى براى یاوران مهدى (عج) ذکر شده است، چنان‏که در روایتى در وصف شجاعت آنان آمده است: «و مردانى که گویى دل‏هاى‏شان پاره‏هاى پولاد است . . .» . ⁽³⁾

 هم‏چنین، در روایتى، ابوالجارود به نقل از امام باقر علیه السلام گوید: آن حضرت به من فرمود: «. . . چون شنیدید ظهور کرده است، نزد او بروید، اگر چه کشان کشان بر روى برف و یخ باشد .» ⁽⁴⁾ این بیان حاکى از آن است که یاران امام، چنان نستوه‏ اند که اگر لازم باشد خود را به این نحو نیز به وى برسانند، به آن مبادرت خواهند کرد .